Szamanizm, jedno ze zjawisk charakterystycznych dla wierzeń i praktyk religijnych pierwotnych ludów zbieracko-łowieckich, myśliwskich oraz częściowo pasterskich.

Początki szamanizmu sięgają górnego paleolitu (od ok. 30 tys. do 10 tys. lat p.n.e.), a jego elementy znaleźć można u ludów obu Ameryk, Azji Południowo-Wschodniej, Oceanii i Afryki. Szamanizm występuje w wielu lokalnych odmianach, które łączy specyficzna rola szamana w kulcie.

Szaman jest najczęściej wybierany przez duchy, które dają o tym znać za pomocą wizji, snów i specjalnych znaków. Do najbardziej istotnych działań szamana należą: leczenie, wróżenie, magiczna ochrona własnej społeczności, pośrednictwo między światem ludzi i światami duchów.

Szaman prowadzi dusze zmarłych w zaświaty, pełni też funkcję kapłańską. Swe mistyczne "podróże" odbywa w odmiennych stanach świadomości, uzyskiwanych dzięki bolesnemu, trudnemu i intensywnemu treningowi ciała i umysłu, kończącemu się inicjacją, podczas której ukazuje mu się jego duch opiekuńczy (z reguły w postaci zwierzęcej). Udana inicjacja ma najczęściej cechy śmierci klinicznej.

Światopogląd szamański jest wynikiem nałożenia się na siebie dwóch oglądów świata: uzyskanego w stanie zwykłej świadomości oraz pochodzącego z wizji i halucynacji. Zgodnie z nim świat zbudowany jest z trzech warstw: Nieba, powierzchni Ziemi oraz części podziemnej. Zamieszkuje te przestrzenie wiele widzialnych i niewidzialnych istot. Częstym wyobrażeniem w szamanizmie jest Drzewo Kosmiczne lub Góra Kosmiczna, podzielone na trzy sfery - szaman jest uznawany za tego, kto między nimi magicznie podróżuje.

Szamanizm przyjmuje koncepcję reinkarnacji, polegającą na tym, że jedna z wielu dusz człowieka (dusza główna) nie umiera po śmierci ciała, lecz zależnie od swych zdolności i dobrych lub złych czynów przebywa w zaświatach, by potem wcielić się ponownie. Współcześnie obserwuje się próby odrodzenia szamanizmu (Syberia, południowe Indie, Kanada).